Thần thoại là gì? truyền thuyết theo Mác nói đó là vẻ rất đẹp “một đi không trở lại” của loài fan khi xóm hội nguyên thuỷ kết thúc. Sự thực thì trên nuốm giới, bất cứ dân tộc nào cũng có thần thoại.
Bạn đang xem: Thần thoại ê đê
E.M. Mêlêtinxki vẫn định nghĩa truyền thuyết như sau: Thần thoại có bắt đầu từ giờ đồng hồ Hy Lạp, nghĩa đen là truyền thuyết, huyền thoại. Thường người ta hiểu đó là rất nhiều truyện về các vị thần, những nhân đồ được sùng bái hoặc gồm quan hệ nguồn gốc với những vị thần, về các thế hệ lộ diện trong thời gian thuở đầu tham gia thẳng hoặc gián tiếp vào bài toán tạo lập cầm cố giới tương tự như vào việc tạo lập buộc phải những nhân tố của nó – thiên nhiên và văn hoá(1).
Thần thoại là bề ngoài sáng tác của con bạn thời đại xa xưa, nó biểu hiện ý thức muốn tìm hiểu vũ trụ, giải thích vũ trụ và chinh phục thế giới tự nhiên và thoải mái của nhỏ người. Luôn luôn tiếp xúc với vạn vật thiên nhiên kỳ vĩ, túng thiếu ẩn, con bạn đã hình dung, lý giải thiên nhiên bởi trí tưởng tượng của mình, tạo thành cho những hiện tượng xung quanh mình phần lớn hình hình ảnh sáng tạo, những mẩu truyện phong phú, tưởng tượng ra những vị thần phệ lao, gần như lực lượng khôn xiết nhiên, hữu linh. Bằng cách đó, con tín đồ đã làm ra thần thoại.
II. Tiền đề thôn hội – cơ sở hình thành cùng lưu truyền thần thoại
Theo quan điểm của Mác thì thần thoại gắn sát với thời kỳ thơ ấu của nhân loại “trong những đk xã hội lâu dài không khi nào trở lại nữa”, nó là trang bị “nghệ thuật vô ý thức”. Cũng theo Mác thì “Thần thoại nào cũng chinh phục, bỏ ra phối với nhào nặn hồ hết sức mạnh tự nhiên và thoải mái ở vào trí tưởng tượng và bằng trí tưởng tượng”. Nghĩa là thiết yếu nào đọc và lý giải đúng truyền thuyết nếu bóc tách nó ra phía bên ngoài xã hội nguyên thuỷ, trái đất quan thần linh và nhu yếu lý giải, chinh phục tự nhiên, xóm hội của con người thời cổ đại. Cần sử dụng trí tưởng tượng nhằm hình dung, phân tích và lý giải và chinh phục thế giới, bạn nguyên thuỷ đã tạo ra thần thoại và thần thoại là 1 trong hình thái ý thức nguyên đúng theo đa tính năng (là khoa học và thẩm mỹ và nghệ thuật vô ý thức, đồng thời còn là tín ngưỡng, tôn giáo của fan nguyên thuỷ).
Với Việt Nam, chắc chắn rằng thần thoại cũng đã ra đời khá sớm, được thoát thai từ triết lý sống thoải mái và tự nhiên của bé người, được trí tuệ sáng tạo ra trong thời kỳ các thị tộc, cỗ lạc đang sớm tất cả ý thức về địa vực trú ngụ và ý thức về như thể nòi. Đi sâu vào văn bản thần thoại họ sẽ thấy sinh sống lại ko khí tấp nập của 1 thời kỳ nhưng mà tài liệu bao gồm sử đã không nói đến. Thần thoại cổ xưa gợi lên cho chúng ta sự cảm thông với dân tộc thuở nguyên vẹn, tươi trẻ của con fan buổi ban đầu.
Trong đông đảo công trình nghiên cứu và phân tích về thẩm mỹ nguyên thuỷ, các nhà khoa học đã nhận được thấy rằng trong giai đoạn phát triển thứ nhất của lịch sử hào hùng loài người, cũng tương tự những chuyển động tinh thần khác, nghệ thuật và thẩm mỹ không tồn tại bên dưới dạng độc lập, mà gắn bó và phần nhiều hoà làm một với chuyển động thực tiễn của nhỏ người. Truyền thuyết thần thoại là một phần tử của nền thẩm mỹ ấy, nó cũng phạt sinh và nảy nở trên đại lý đời sống lao hễ và mọi sinh hoạt của người xưa.
Các bên nhân chủng học cổ xưa châu Âu nuốm kỷ XIX đã nhìn thấy trong các truyền thuyết thần thoại phương thức hồn nhiên, tiền (hayphản) công nghệ khi giải thích thế giới xung quanh nhằm thoả mãn “sự tò mò” của tín đồ nguyên thuỷ vốn bị đè nén bởi những sức mạnh hung bạo của từ nhiên.
E.M. Mêlêtinxki đã từng chỉ rõ: “Trong thần thoại có sự đan kết các yếu tố phôi bầu của tôn giáo, triết học, khoa học và nghệ thuật. Dục tình hữu cơ của thần thoại với lễ nghi vốn được triển khai qua những phương một thể âm nhạc, vũ đạo, những phương một thể “tiền sân khấu” và ngôn từ...”.
Ông cũng chỉ ra rằng rằng bạn nguyên thuỷ chưa bóc mình ra khỏi môi trường tự nhiên với xã hội phủ quanh và bốn duy nguyên thuỷ còn giữ những điểm lưu ý của sự không phân tách, nó hầu hết chưa bóc khỏi môi trường xung quanh ấn tượng, tự phát. Hệ trái của điều này là sự nhân hoá hồn nhiên toàn bộ thiên nhiên, sự so sánh “ẩn dụ” các đối tượng người sử dụng thiên nhiên, thôn hội, văn hoá. Bạn nguyên thuỷ hình dung các hiện nay tượng thoải mái và tự nhiên như với con người, gán cho chúng tâm hồn, lí trí, tình cảm nhỏ người...(2).
Theo Đinh Gia Khánh, thì ở nước ta “Thần thoại đã phát sinh từ cuộc sống của bạn nguyên thuỷ và trở nên tân tiến theo yêu ước của thôn hội Lạc Việt”(3), tức là thần thoại bao gồm từ trước công nguyên, trước thời Bắc thuộc, và vì những tại sao riêng, đông đảo thiên thần thoại cổ xưa đó đã hết giữ lại hình thức ban đầu của chúng nữa và thậm chí tình tiết cũng đã biến hóa đi nhiều.
Đồng cách nhìn như trên, các nhà nghiên cứu và phân tích Đỗ Bình Trị, Chu Xuân Diên cũng gửi ra các ý kiến: “Nói một cách đơn giản thần thoại là 1 trong loại truyện nói về thần, sở hữu yếu tố thiên nhiên và xuất hiện vào giai đoạn khuyết sử”(4) và “Thần thoại chỉ rất có thể xuất hiện trong trong quy trình thấp của sự cải cách và phát triển xã hội và của sự phát triển nghệ thuật. Trong tiến độ đó, thần thoại cổ xưa đã bao gồm một vai trò lành mạnh và tích cực trong đời sống tinh thần của con người: đó là phương tiện nhận thức đặc biệt quan trọng của bạn nguyên thuỷ, cũng là một trong những nguồn hình thành gần như giá trị tinh thần truyền thống trước tiên của dân tộc”(5).
Con tín đồ thời kỳ nguyên thuỷ trong những lúc tiếp xúc với thiên nhiên, tiếp xúc với các hiện tượng vũ trụ kỳ bí, họ đã muốn cố gắng tìm hiểu, chiếu thẳng qua cái hiệ tượng để nhận thức thay giới, dấn thức từ bỏ nhiên.
Sự dấn thức quả đât của con bạn lúc đó là hoang mặt đường và ấu trĩ. Con tín đồ tưởng tượng ra cùng đặt lòng tin vào sự tưởng tượng ấy, rằng quả đât là do những vị thần linh chế tạo ra ra. Trái đất đó luôn bí hiểm và khổng lồ lớn, nó chế ngự con người và luôn luôn luôn ăn hiếp doạ đời sống của họ.
Trong quy trình lao động, sản xuất, con bạn nguyên thuỷ đã vận dụng lý trí non nớt, sự nhận ra thô sơ của chính bản thân mình về thiên nhiên, vũ trụ để tìm câu trả lời cho đa số gì xảy ra xung xung quanh như: lý do lại tất cả ngày? tại sao lại có đêm? lý do lại bao gồm bầu trời? vì sao lại xuất hiện đất? lý do lại có mặt trời, khía cạnh trăng và các vì sao? lý do lại có sự sống, sự chết? Con tín đồ sinh ra trường đoản cú đâu? vì sao lại tất cả mưa gió, bão lụt, hạn hán?...Và còn khôn xiết nhiều câu hỏi khác. Cũng chính vì thế, bọn họ đã tạo ra sự thần thoại. Và Mác sẽ gọi thần thoại là thứ nghệ thuật và thẩm mỹ được bạn xưa sáng tạo ra một giải pháp không trường đoản cú giác.
Người cổ đại đã coi truyền thuyết thần thoại là đều thiên lịch sử. Bọn họ biết trân trọng trong việc lưu truyền và truyền thuyết đều được đặt thành văn vần đến dễ nhớ. Ở các dân tộc Mường, Tày, Thái hay những dân tộc Tây Nguyên... Thì việc hát thần thoại, nhân vật ca là có, như Đẻ khu đất đẻ nước của bạn Mường, sử thi - khan Đam San, Xing Nhã của bạn Êđê, Djông của bạn Bana... Cơ mà ở người việt do thực trạng lịch sử nhưng các thần thoại cổ xưa đã không giữ lại được nguyên vẹn, chỉ với những truyện riêng biệt rẽ, ngắn gọn cơ mà thôi...
Như vậy, rất có thể nói, mỗi dân tộc bản địa thời cổ đều có một kho truyền thuyết thần thoại riêng. Ở những dân tộc bản địa sớm tất cả điều kiện cải cách và phát triển thì nền văn hoá của họ cũng rất được xây dựng sớm rộng những dân tộc bản địa chậm vạc triển, chữ viết được xuất hiện đã là phương tiện giúp các dân tộc ghi lại được sớm với có khối hệ thống những truyền thuyết thần thoại truyền tụng đương thời. Ngược lại, ở các dân tộc chậm chạp tiến, truyền thuyết thần thoại của họ trong một vượt trình lâu hơn được lưu lại truyền bởi miệng. Nhiều tại sao như chế độ xã hội chũm đổi, truyền thuyết thần thoại bị vươn lên là tướng, hoặc do văn hoá bên ngoài xâm nhập, thần thoại bị trộn trộn, tuyệt do không tồn tại chữ viết, thần thoại không được ghi giữ gìn nên chỉ với từng miếng rời rạc, thiếu hụt... Đến nay, do yếu tố hoàn cảnh lịch sử, thần thoại cổ xưa Việt Nam đã bị mất mát hơi nhiều, tuy nhiên số truyện được sưu tầm, ghi chép cũng có thể có tới hàng trăm ngàn đơn vị. Kết cấu phần nhiều đều ngắn gọn, diễn biến đơn giản, ít chặt chẽ. Nó đề đạt xã hội, tứ tưởng, trọng điểm hồn và miêu tả được những vụ việc cơ bản của nhiều dân tộc bản địa Việt
Nam.
Thần thoại những dân tộc thiểu số người việt nam đã phản ánh một giải pháp kỳ diệu thừa nhận thức của con tín đồ về vũ trụ, về công cuộc chinh phục thiên nhiên cùng về những sinh hoạt thôn hội của những dân tộc trong thời kỳ xa xưa.
Hình thức biểu hiện cơ bản của truyền thuyết các dân tộc là những vận động trình diễn mang ý nghĩa tổng hợp, đa dạng chủng loại và phức hợp. “Thần thoại tất cả quan hệ cùng với tín ngưỡng cùng tôn giáo... Nhiều thần thoại cổ xưa gắn với những nghi lễ tôn giáo, ma thuật và ngoài ra có mục đích giải thích bắt đầu và nội dung ý nghĩa sâu sắc của những nghi lễ đó”(6). Nó bao gồm các hình thức nghi lễ cổ sơ, những phong tục cùng các hiệ tượng diễn xướng, dancing múa, ca hát, v.v... Thí dụ, ở dân tộc Việt, mọi lời ca cổ cũng là hầu như thiên truyền thuyết còn sót lại: “Ông Đếm cát, ông Tát bể, ông nhắc sao, ông Đào sông, ông Xây rú...”
Ở dân tộc Mường, khi triển khai các nghi lễ tang ma cũng đó là lúc chúng ta diễn nhắc thần thoại(7). Toàn bộ hệ thống mo Đẻ khu đất đẻ nước, áng mo thần thoại, đã làm được hát nhắc trong mười mấy sớm hôm liền (có địa điểm là 12 ngày đêm). Trong ko khí đưa tiễn người chết, bạn ta được ông mo hát kể mang lại nghe về bài toán sinh ra Trời, xuất hiện Đất, về bài toán đẻ Nước, đẻ Mường, về việc sinh ra bạn và vạn vật thuộc muông thú. Qua lời mo trong Đẻ đất đẻ nước, người Mường vẫn kể rằng:
Ông Thu Tha, bà Thu Thiên
Ra truyền: làm nên Đất ra Trời.
Mo Đẻ khu đất đẻ nước đã phản ánh nhân sinh quan, trái đất quan nguyên thuỷ cùng phản ánh về quá trình hình thành dân tộc bản địa của người Mường. Nội dung chính của áng mo này là số đông mẩu chuyện thần thoại được links với nhau bởi các lời ca mang câu chữ tự sự. Đẻ đất đẻ nước là tác phẩm mang đậm đặc điểm sử thi - thần thoại cổ xưa của dân tộc bản địa Mường(8).
Một số những dân tộc khác cũng có thể có truyền thống hát kể truyền thuyết như dân tộc bản địa Mường, đó là dân tộc Thái, Tày và các dân tộc Tây Nguyên, truyền thuyết thần thoại không các chỉ được tồn tại, giữ truyền sinh sống dạng phần lớn truyện kể đơn lẻ, sơ khai mà còn được gia nhập vào khối hệ thống hát kể mo, then, sử thi-khan của những dân tộc đó.
Sử thi - thần thoại Ẳm ẹt luông ở dân tộc Thái gồm bố phần chính: Ẳm ẹt luông (Khai sinh ra dòng Lớn), Ẳm ẹt nọi (Khai sinh ra dòng Nhỏ) và Khay phắc phạ (Mở họng Trời). Sản phẩm với phần nhiều câu bắt đầu như sau:
Mo xin nhắc năm kể tháng mới có
Mo xin kể năm đề cập tháng trời new làm ra
Ngày xưa thời trước, xa xưa thời lâu
Họ hỏi: chiếc gì gồm sau Trời? chiếc gì có sau Đất?
Các thành phầm này thường xuyên được những thày mo đọc trong những buổi bái lễ, thực chất là gần như áng văn vần lâu năm kể lại bắt đầu sinh ra trời đất cùng muôn loài, nói lại quy trình đấu tranh khổ cực của loại người nhằm mục đích để sinh tồn và phát triển. Những tác phẩm này cũng như tác phẩm Đẻ khu đất đẻ nước của người Mường.
Đối với những dân tộc Tây Nguyên, nhiều truyền thuyết thần thoại và nhân vật truyền thuyết đã gia nhập và tái hiện tại vào những sử thi - khan. Ngơi nghỉ hát đề cập sử thi - khan là một nhu cầu sinh hoạt tinh thần luôn luôn phải có trong đời sống người dân Tây Nguyên hàng vạn đời nay. Trong vốn từ vựng của các dân tộc này, sử thi - khan được người Bana gọi là Hmon, bạn Êđê điện thoại tư vấn là Khan, fan Giarai call là Hri, người Mnông gọi là Ot Ndrông. Sử thi được những nghệ nhân dân gian diễn xướng theo phương thức phối kết hợp các nhân tố hát, kể, đối thoại và có tác dụng điệu cỗ diễn xướng. Theo ngôn ngữ của bạn Mnông: Ot có nghĩa là hát, kể. Còn Ndrông là những câu chuyện xa xưa. Bạn Mnông hát kể Ot Ndrông sau hầu hết ngày phát rẫy, tra hạt, có tác dụng cỏ và thu hoạch mùa màng. Người Êđê nghỉ ngơi hát kể sử thi- khan trong những buổi uống rượu cần, vào các lễ hội và các đêm sau mùa gặt hái. Bạn Bana có thể hát, kể Hmon bên phòng bếp lửa, trong mái ấm gia đình dòng họ, khi lên rẫy, đi rừng... Trong những tác phẩm sử thi - khan, phần nhiều thiên thần thoại cùng các nhân vật của nó đã là hầu hết phần bao gồm yếu làm cho cốt lõi của những tác phẩm(9).
Những hình thức sinh hoạt này đã hỗ trợ cho thần thoại được bảo giữ một cách chắc chắn và có hệ thống. đính thêm bó với các vận động nghi lễ, phong tục, tuân hành theo phần đông bước, các quy định nghiêm ngặt của các nghi thức tang ma, cúng tế, tuyệt hội lễ, truyền thuyết của các dân tộc nói bên trên được diễn đi diễn lại, được thực hành thực tế thường xuyên từ thời điểm năm này sang trọng năm khác, đời này lịch sự đời khác, từ núm hệ này tới nỗ lực hệ khác. Cũng nhờ vậy mà các tác phẩm thần thoại luôn được lưu lại truyền, bổ sung, thêm sút và càng ngày càng hoàn chỉnh, hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu thẩm mỹ của bạn kể, người nghe. Ở phía trên phải kể đến vai trò của những thế hệ thầy mo, thầy cúng, những ông then, bà then, các nghệ nhân kể sử thi ở những dân tộc ít bạn Việt Nam. Họ đã đóng mục đích là những người dân lưu giữ lành mạnh và tích cực kho tàng truyền thuyết các dân tộc.
Trong điều kiện kể trên, hệ thống thần thoại những dân tộc vẫn là những hội chứng tích, những tài liệu sống, giúp chúng ta hình dung lại được diện mạo sinh hoạt, phương pháp tư duy và sáng chế văn hoá, trí tuệ sáng tạo nghệ thuật của các dân tộc ít người từ thời xa xưa tính đến ngày nay.
III. Phân loại và ngôn từ phản ánh của thần thoại
Trên cơ sở thần thoại các dân tộc bản địa thiểu số vn đã được sưu tầm và công bố, có thể phân một số loại thần thoại việt nam thành nhì nhóm, tương đương với hai công ty đề chính như sau:
- thần thoại cổ xưa suy nguyên kể về xuất phát vũ trụ và xuất phát muôn loài.
- thần thoại kể về việc đoạt được thiên nhiên và sáng chế văn hoá.
1. Truyền thuyết suy nguyên kể về nguồn gốc vũ trụ và bắt đầu muôn loài
1.1. Thần thoại suy nguyên nói về bắt đầu vũ trụ
Trong phần tử thần thoại nói về việc hình thành vũ trụ, vạn vật thiên nhiên này, nhân thiết bị thường là các vị thần được tưởng tượng ra với gần như nét chấm phá thuở đầu qua những hình tượng vừa cầm cố thể, vừa sống động, hồn nhiên, vừa vươn cho tới dạng thái khái quát của bốn duy triết học thuở ban sơ của loại người. Khi sáng chế ra những vị thần, tứ duy thần thoại đã rước con fan làm mẫu, nên các thần phần đông mang bóng hình của con người.
Thần thoại Việt (Kinh) tất cả truyện Thần Trụ Trời phản ánh tương đối rõ ý niệm của người việt cổ về xuất phát và quá trình hình thành thay giới. Truyện nhắc rằng: lúc đầu vũ trụ là 1 trong cõi hỗn độn, mờ mịt, tối tăm, lạnh lẽo lẽo. Tự cõi lếu độn ấy, thần Trụ Trời vẫn xuất hiện, ông mang đầu đội trời lên rất cao và cần sử dụng chân đánh đấm đất xuống thấp. Đất, trời đã chia cách nhưng không xa nhau, ông lại đào khu đất đá, xây trụ phòng trời lên rất cao mãi. Khi trời vẫn thật cao, đất đang thật rộng, ông new phá rường cột đi “Trời tròn như chén úp, đất phẳng như cái mâm vuông”. Thần ném vung đất đá đi khắp chốn. Từng hòn đá văng ra bấy giờ thành một hòn núi hay một hòn đảo. Đất tung toé phần nhiều nơi thành cồn, thành đồi, thành cao nguyên. Chính vì như thế mà hiện nay mặt đất bao gồm chỗ cao, vị trí thấp. Phần lớn nơi thần đào đất xây trụ thì mặt đất lõm xuống thành váy hồ, sông biển. Phần đông nơi khu đất đá văng ra khi rường cột bị phá thì mặt khu đất nhấp nhô thành núi, thành gò, khu vực ráp quanh thân trời cùng đất được call là chân trời.
Coi vũ trụ do một vị thần tạo nên ra, cùng vị thần ấy cũng yêu cầu vất vả đào đắp giống hệt như con người lao hễ vậy, chủ yếu ở thần thoại Thần Trụ Trời này, con tín đồ đã nêu ra được vấn đề lao động sáng chế và tôn tạo vũ trụ. Bọn họ đã tạo thành một thế giới mới cân bằng sức tưởng tượng đa dạng và phong phú và khỏe khoắn của mình.
Tiếp theo thần thoại Thần Trụ Trời, người việt nam còn kể đến nhiều vị thần khai sáng, phát hành vũ trụ như trong bài xích ca:
Ông Đếm cát
Ông Tát bể
Ông nói sao
Ông Đào sông
Ông Xây rú...(10)
Trong nhân loại thần thoại, fan nguyên thuỷ đã coi ngoài hành tinh có bố cõi chính: Trời, Đất với Nước do cha vị thần cai quản: Ông Trời vừa làm chủ cõi Trời, vừa quản lý cả thế giới vũ trụ. Thần Đất cai quản cõi Đất, thần Nước canh chừng cõi Nước... Sống mỗi cõi còn có khá nhiều vị thần khác, mỗi vị thần phụ trách một công việc nhất định.
Hầu hết trong thần thoại các dân tộc, những vị thần làm việc cõi Trời hầu hết tương ứng với những hiện tượng từ bỏ nhiên có không ít tác động mang đến đời sống mà lại con bạn thời cổ sẽ quan giáp được như thần Trời, thần Gió, thần Mưa, thần Sấm sét, thần khía cạnh trăng. Các truyện đều rất đơn giản, mộc mạc...
Theo truyền thuyết Việt, bên trên cõi Trời, ông Trời là Chúa tể (sau được điện thoại tư vấn là Thượng đế, Ngọc hoàng) được nói những đến một trong những thần thoại: Cóc khiếu nại trời, trí tuệ sáng tạo ra chủng loại người, Cuộc tu xẻ lại các giống vật, ... Trời là bạn quản lý, điều hành, vua của muôn loài, Trời hành động theo quy công cụ của tự nhiên và thoải mái và buôn bản hội. Trời tất cả quyền uy tuy nhiên cũng bình đẳng, vô bốn với những thần khác, với loài bạn và loài vật.
Trong số các vị thần sinh hoạt trên trời có cha vị được nói nhiều hơn nữa cả là ông Trời và thiếu nữ thần mặt Trời, phương diện Trăng. Truyền thuyết Việt kể: vũ trụ ban sơ lạnh lẽo tối tăm. Trời đã cho xuất hiện thêm chín mặt trời, mười mặt trăng, thi nhau chiếu sáng và thiêu đốt mặt đất. Có nhân vật thằng Quải đã dùng nỏ bắn những mặt trời, khía cạnh trăng khiến trời khu đất lại tối. Fan phải cho gà trống đi hotline lại một mặt trời và một phương diện trăng. Mặt trăng lạnh nảy tốt sà xuống gần mặt đất làm cho con fan nóng không chịu được. Thằng Quải đề nghị lấy tro bếp ném lên mặt của mặt trăng, từ kia mặt trăng ko sà xuống rẻ nữa với trở bắt buộc mát dịu.
Có truyện còn nhắc về hiện tượng lạ trăng tròn trăng khuyết là do sự ngoảnh phương diện của trăng. “Nghe nói cô khía cạnh Trăng xưa cơ tính tình rét nảy. Hạ giới rất cực khổ vì tính tình nóng bức của cô. Câu hỏi ấy sau đây đến tai Ngọc Hoàng. Mẹ phải trát cho nữ giới thần một đợt tro vào mặt. Trường đoản cú đó, cô trở nên dịu dàng, hiền lành; nghỉ ngơi hạ giới người nào cũng ưa thích. Tín đồ ta bảo, những lần cô ngoảnh mặt nhìn xuống trần giới thì lúc chính là trăng rằm; cô ngoảnh sườn lưng lại tức là ba mươi, mồng một; cô ngoảnh lưng lại lần nữa có nghĩa là thời kỳ trăng thượng huyền hay hạ huyền. Phần đông lúc trăng tất cả quầng là lúc vết mờ do bụi tro trát mặt cách nay đã lâu hiện ra”(11).
Ngoài ra, còn tồn tại truyện nói về Ngày tháng Năm dài, tháng ngày Mười ngắn. Đó là tháng ngày Mười thì ngắn, tháng ngày Năm thì dài. Là do mặt trời thì làm ra ngày, thường xuyên ngồi bên trên kiệu có các nàng khiêng, họ thường xuyên mải nghịch vừa đi vừa dừng nên tạo nên ngày dài ra vào khoảng thời gian tháng năm, mùa hè. Còn hồi tháng mười, mùa đông, kiệu được các bà già khiêng, siêng chỉ, đi nhanh nên làm cho ngày ngắn lại.
So với thần thoại Việt, thần thoại của các dân tộc anh em cũng rất nhiều chủng loại với những bộc lộ tương ứng về những chủ đề, tế bào típ và biểu tượng về vũ trụ, thiên nhiên.
Kể về nhà đề xuất phát vũ trụ và thế giới tự nhiên, người thái có sử thi-thần thoại Ẳm ẹt luông, fan Lô Lô có Bài ca trời đất, bạn H’mông có thần thoại Khúa Kê... Vào đó có thể kể đến những vị thần khai sáng thành lập vũ trụ: ở fan Lô Lô là ông bà Két Dơ, Ga
Gia, ở người dân thái lan là Xô Công Phạ, Xô Công Đin, tất cả nơi thì lại cho là do Thẻn Luông hình thành trời khu đất và phần đông vật. Trong truyền thuyết sử thi Đẻ đất đẻ nước của fan Mường là ông Thu Tha cùng bà Thu Thiên... Tên thường gọi các vị thần sáng tạo ra ngoài hành tinh và vạn vật thiên nhiên ở các dân tộc nhắc trên tuy gồm khác nhau, nhưng những vị thần ấy tất cả điểm chung: họ là số đông cặp vợ chồng khai sáng sủa vũ trụ. Trời đất đang được hiện ra từ sự hôn phối của hai ông bà có tầm dáng kỳ vĩ này. Rõ ràng các tác giả của các thiên thần thoại cổ xưa cổ của những dân tộc ấy đã lấy sự sáng chế ra con bạn làm khuôn mẫu, vạn vật thiên nhiên đã được nhân hoá.
Trong thần thoại H’mông, Chử Làu là vua Trời, lúc vũ trụ còn hỗn sở hữu mờ mịt, Chử Làu đã call ông Chày bà Chày để tạo ra trời đất. Nhị ông bà Chày vâng lời Chử Làu, ông Chày tạo thành bầu trời và bà Chày tạo thành trần gian. Thấy bầu trời vòm thì nhỏ nhắn mà mặt đất bằng phẳng và rộng cần ông bà Chày bèn nắn khía cạnh đất nhỏ bé lại mang đến khớp với thai trời. Do thế mặt khu đất bị nhăn nhúm, lồi lõm. Khu vực trồi lên thì thành đồi, vị trí lún xuống thành thung lũng, biển khơi hồ.
Thần thoại của bạn Chăm thì nói rằng trời đất là vì thần Trời (thần Cha) với thần Đất (thần Mẹ) sáng tạo ra. Thần cha còn điện thoại tư vấn là Pô Chà Ta là đấng sáng tạo ra vũ trụ bát ngát cùng muôn vật. Dưới thần Trời là cả một khối hệ thống thần linh các Pô Yang khác. Thí dụ như thần phương diện Trời, lúc thần này cúi lạy ông Trời Pô Chà Ta thì hiện ra Nhật thực. Còn khi thần này đi qua cung trăng gồm bà Chà ngơi nghỉ đó, bà Chà đứng lên cúi chào thì xuất hiện Nguyệt thực.
Còn ở một trong những dân tộc khác, thần thoại cổ xưa của chúng ta lại đề cập về một vị thần duy nhất sáng tạo ra thiên nhiên. Theo quan liêu niệm của các dân tộc này thì từ vạn vật thiên nhiên và vạn vật dụng trong trời khu đất đến bé người, cây cỏ đều tự một xuất phát mà ra: ở truyền thuyết người Dao là Chang Lô Cô, là Bàn Cổ (hoặc Nhiên vương). Thần Bàn Cổ của fan Dao bao gồm tầm cỡ bao gồm cả vũ trụ nhỏ người: Đầu thần là trời, chân thần là đất, mắt phía bên trái của thần là phương diện trời, mắt bên đề xuất của thần là phương diện trăng... Ở truyền thuyết thần thoại của tín đồ Êđê gồm thần Ai Điê trí tuệ sáng tạo ra vũ trụ cũng đều có vóc dáng kỳ vĩ: đầu tròn của thần là bầu trời; trán thần nhăn là mây cất cánh lượn, lưng thần biến đổi không khí, hai cánh tay thần là nhì cây trụ phân loại trời khu đất thành nhì cõi bóc riêng ra... Theo thần thoại cổ xưa của bạn Êđê, thần Ai Điê là người quản lý tất cả những vị thần khác ví như thần khía cạnh Trời (Yang Hruê), thần mặt Trăng (Yang Mlau), thần Núi (Yang Cư), thần Nước (Yang Eê)... Trong các vị thần nghỉ ngơi trên trời, thì việc tạo ra sự mưa là vì hai vị thần Mưa. Tín đồ Êđê ý niệm có mưa sống trên trời và gồm mưa ở dưới đất. Tuy mỗi khu vực đều vị một vị thần chu đáo riêng như vậy, nhưng mỗi một khi bị hạn hán phải cầu thờ xin trời mưa, tín đồ ta đến ước khấn cả hai: Aê Mghăn - thần Mưa sống trên trời cùng Aê Mghi - thần Mưa ở bên dưới đất.
Theo thần thoại cổ xưa của bạn Mnông thì tất cả những gì trong vũ trụ, theo ý kiến và biện pháp thể hiện tại của họ, bên cạnh đó chúng đều sở hữu hồn với sống động. Fan Mnông tin tưởng rằng ngơi nghỉ trên trời, tương tự như ở dưới đất đều có rất nhiều vị thần trú ngụ. Vị thần buổi tối cao, toàn diện, toàn năng nhất trên tầng trời là thần khía cạnh Trời cùng với các tên gọi Yang Nar, Yang TNghe, Yang Măt. Ở tầng trời, quyền lực sau thần Trời là thần Sét (Yang N’glai). Vị thần này là một người đàn ông to lớn, bao gồm giọng nói dữ tợn, tất cả thanh gươm chặt ra lửa. Đây là vị thần nửa thiện, nửa ác. Trừng trị hồ hết kẻ gây tội ác mang đến con người là trọng trách chính của thần Sét, vì vậy ở vị thần này, phần thiện trội hơn phần ác cùng thần cực kỳ được con fan ngưỡng mộ.
Thần thoại của người Bana thì nói rằng “Khi chưa tồn tại trời khu đất vũ trụ, đã bao gồm hai vị thần. Thần nam là Bok Kơi Dơi, thần phụ nữ là Ia Kon Keh. Ia
Kon
Keh cần sử dụng cám rứa ra trời đất, Bok Kơi Dơi thì làm ra mặt trăng, phương diện trời và những ngôi sao. Bọn họ sống tầm thường với nhau với sinh được cha người con. Bé cả là Ia Pôn ở lại làm thần Trời, hai anh em nam nàng Ia Bok xuống è cổ gian, biến hóa tổ tiên của chủng loại người. Chúng ta được ông bà Bok Kơi Dơi - Ia
Kon
Keh cho các giống cây cỏ, chim muông, thú vật xuống có tác dụng vui mang lại mặt đất”(12).
Xem thêm: Siêu Máy Tính Dự Đoán Tỷ Số Đêm Nay Và Ngày Mai Chính Xác Nhất
Người Bana còn tưởng tượng ra thần Sét (thần Bot Gơ Lai) là một trong những vị thần rất thiêng ghê ghê nhất, tay bao gồm lông lá, mùa xuân thì ngủ, còn mùa hè thì cố kỉnh búa đi tuần tra bên dưới trần gian...
Trong khối hệ thống thần thoại những dân tộc Việt Nam còn tất cả các thần thoại kể về hầu hết vị thần sinh hoạt cõi đất, bao gồm có: Thần Đất (có nơi gọi là ông Địa, Thổ công), thần Bếp, thần Lửa (bà Hoả)...
Thần Đất thường hiển thị với hình dáng một núm già. Thần gồm phép dời cát nuốm núi chỉ vào nháy mắt. Oai quyền của thần vô cùng lớn. Kẻ làm sao phạm vào việc chuyển đổi đất đai nhưng mà không xin phép thần, nhất mực kẻ ấy có khả năng sẽ bị thần trừng phạt.
Thần Núi cũng thường hiện hình là các ông già đầu râu tóc bạc. Có nhiều vị thần Núi, từng thần làm chủ một hàng núi lớn, bao hàm cả đa số núi con.
Thần Lửa là một trong những bà già khía cạnh mũi khôn cùng hung dữ. Người ta thường gọi là bà Hoả. Thần chăm giữ một thứ lửa hết sức màu nhiệm hoàn toàn có thể đặt nồi không mà lại nấu ra đủ đông đảo thức ăn ngon lành... Thần Lửa cũng có không ít lúc hung tàn cho thủ túc đi hủy diệt nhân dân, cây cối. Bạn ta thường rõ ràng lửa của thần trong những lúc đốt nhà là 1 trong thứ lửa blue color xanh liếm từ bên trên nóc đơn vị liếm xuống. Trong những bộ hạ thần Lửa gồm thằng Bợ quen thói hung ác, nó làm việc với thần Lửa lâu năm, một hôm đánh tráo lửa của thần rồi trốn đi. Nó là quân thù của loại người. Trong khi về sau, nó bị thần bắt được cùng đày xuống địa ngục.
Ngoài thần Lửa còn tồn tại thần nhà bếp hoặc nói một cách khác là thần táo hay Núc, vị thần chăm trông nom củi lửa nhà bếp núc mang đến hạ giới. Trái với thần Lửa, thần Bếp hiền khô dễ tính, thần phòng bếp gồm tất cả một cỗ ba: một người bầy bà với hai ông chồng. Các thần được Trời (hay có cách gọi khác là Ngọc Hoàng) giao cho vấn đề trông nom việc thổi nấu siêu thị của nhân gian, coi xem vào từng gia đình mỗi một năm có hồ hết hành động giỏi xấu cố nào để mang lại ngày 23 tháng Chạp đã lên report cho Trời biết.
Thần bếp có hai bộ hạ, bộ hạ trước tiên là con cá chép giúp thần trong vấn đề đi về từ bỏ hạ giới lên Thiên Đình, thuộc cấp thứ nhị là Nhện giúp thần tin báo cho người.
Về khối hệ thống thần ngơi nghỉ cõi Nước tất cả có: Thần Nước (còn call là Long Vương), vua Thuỷ Tề, thần Sông (Hà Bá) ba Ba, Thuồng Luồng, Cá Voi...
Ở từng vùng, ở những địa phương, truyền thuyết thần thoại cũng đề cập về những vị thần quản lý riêng, được cúng ở các đền miếu cúng thần như Thủy thần, tô thần...
Như vậy, nhóm thần thoại cổ xưa kể về nguồn gốc vũ trụ và tự nhiên và thoải mái phản ánh bí quyết giải thích, đánh giá hết sức hồn nhiên của con tín đồ thời cổ về vũ trụ, núi sông, biển cả cả, khu đất trời và muôn vàn các hiện tượng tự nhiên khác, đã tiềm ẩn cả kỹ thuật và triết học tập duy trang bị sơ khai. Hoàn toàn có thể tìm thấy trong số đó cái logic biện triệu chứng của mối quan hệ giữa con người với vạn vật thiên nhiên và môi trường sinh tụ thuở ban đầu, lúc con người mới định cư trên phần đa vùng khu đất hoang sơ còn nhiều lạ lẫm.
Câu chuyện về các thần vũ trụ, thần thiên nhiên (thần Trụ Trời, thần Sấm, thần Sét, thần Mưa, thần Gió, thần Biển, thần Nước... ) là sự phát triển một cách sinh động quy trình nhận thức về sự tồn tại rõ ràng của quả đât thông qua sự quan tiếp giáp của con bạn tuy còn ở chuyên môn tự phát và ấu trĩ. Các thần chính là sản phẩm của niềm tin và sự sùng bái thoải mái và tự nhiên đan tải với dìm thức bao gồm tính vật chất về quả đât được dựa vào hai “trực con kiến thiên tài” (chữ sử dụng của Ăng ghen) của con tín đồ thời cổ đại: Một là, quả đât không buộc phải là lỗi vô nhưng nó sẽ tồn tại như 1 cõi lếu láo mang trước khi Thần xuất hiện, các Thần chỉ làm cho nhiệm vụ chuyển đổi hình dạng của nhân loại mà thôi. Hai là, những Thần cũng buộc phải lao cồn cật lực new biến cải được nhân loại tự nhiên cũng giống như mới thiết kế được vũ trụ.
1.2.Thần thoại nhắc về xuất phát muôn loài
Tiếp theo những thoại đề cập về các vị thần làm quá trình sáng tạo thành trời đất, hệ thống thần thoại của những dân tộc Việt Nam còn có 1 loạt các thần thoại cổ xưa khác đề cập về xuất phát muôn loài... Cũng tương tự các vị thần quản lý thế giới sinh hoạt trên trời, những vị thần cai quản trên phương diện đất và dưới phương diện đất, đã cùng với những loài vật với con tín đồ tạo nên cuộc sống đời thường trần gian.
Thần thoại của những dân tộc vẫn kể về mặt hàng loạt các giống vật, cây cối, núi sông, gò đống gần như không phải thoải mái và tự nhiên mà gồm mà do các vị thần hòa hợp sức sáng tạo ra hoặc do một sự kỳ vĩ của vũ trụ nhưng mà xuất hiện...
Trong thần thoại Việt, đó là các thần thoại cổ xưa như: Ngọc Hoàng tu bổ các giống vật kể về việc Ngọc Hoàng, vị thần về tối cao của dải ngân hà làm quá trình tiếp theo với công việc sáng sản xuất vũ trụ là hoàn chỉnh, tu xẻ nên các giống thứ cho trái đất dưới khía cạnh đất, làm nên sống. Truyện Lúa thần kể về phần đa cây lúa tất cả hạt cực lớn, tự trườn về nhà... Truyện Cây dung dịch thần, Chú Cuội cung trăng... Là những truyền thuyết thần thoại nói tới ước mơ sinh sống sung túc, lao rượu cồn không vất vả, về cuộc sống thường ngày chống lại được mắc bệnh và con bạn được trở đề nghị bất tử nhờ những giống lúa, loại cây thần diệu...
Trong truyền thuyết thần thoại của người dân thái lan ở Tây Bắc, vị thần Chẩu răng dệt pú là fan đắp nên núi cao, vị thần Chẩu răng dệt phẳng là tín đồ đào bắt buộc khe sâu, vị thần Chẩu chục chẩu chao là tín đồ san đụn đống, đắp hồ nước ao, tạo nên ruộng nương. Trong thần thoại cổ xưa của fan H’mông, Chử Làu (vua Trời) là người làm nên mọi sản phẩm cỏ cây, muôn vật, mỗi lắp thêm một giống như rồi đến nhỏ người. Còn ở bạn Xrê, tín đồ Mạ làm việc Lâm Đồng (một trong các các dân tộc bạn bè ở Trường sơn – Tây Nguyên) thì truyền thuyết thần thoại của họ đã kể rằng Thần K’Bung (hoặc Yang K’Bung) là vị thần vẫn mang các thứ khu đất màu, các giống cây cối cho fan trần gian. Yang K’Bung đã thuộc với bé vượn già Đơ ghê trồng chuối rải khắp mặt đất. K’Bung cũng đã dạy tín đồ Mạ phương pháp đốn mộc và lựa chọn gỗ cẩm lai làm nỏ. Chị em thần Lúa của tín đồ Mạ mang tên là Yang Koi, thần được fan Mạ thờ tự suốt năm.
Thần thoại của fan Giarai kể về vị thần tạo ra sự lửa có tên gọi là Mơsao, vị thần này đang đem lửa trên trời xuống cho tất cả những người trần gian. Mơsao đã kungfu với Yang dẻo là thần khía cạnh Trời luôn canh giữ lại lửa. Theo người Giarai thì bởi vì đánh nhau với Mơsao bị thua yêu cầu thần Yang dẻo bực bội, đâm vào chăn đậy mặt mấy tháng ko ra. Chính vì như vậy mà có mùa đông, đó chính là lúc Yang dai xấu hổ không thích nhìn thấy ai cả. Và tiếp theo đó là rất nhiều các vị thần khác như thần Tang, thần Lút, thần Kon Xur, Blang Kyan... đã sáng chế nên cây xanh như tranh, tre, chuối, dứa... Và những muông thú như nhỏ kiến, con voi, con hổ...
Với ý niệm vạn vật hữu linh, bạn Bana cho rằng cây cối, phần lớn vật cùng bề mặt đất đều sở hữu thần linh ngự trị. Trong thần thoại của Bana, thần Cây được gọi là Yang Hơlơn, thần Núi là Yang Gông Cơrôi, xuất xắc Yang Bót Rang, hay có cách gọi khác là Yang Bót Keling. Dung mạo của từng thần mang bóng hình thoát bầu của mình, như thần Sông thì giống như hình con Rồng, thần Suối thì tương đương hình bé Rắn, thần Cây là một trong những người đàn ông bao gồm cặp mắt to lớn tròn như cối giã gạo v.v...
Theo thần thoại cổ xưa của tín đồ Mnông thì, tương tự như như tại tầng Trời, trên tầng Đất cũng đều có các vị thần. Trong những các vị thần ở tầng Đất là vị thần Lúa, là một trong vị thần bao gồm vai trò quan trọng (có tên thường gọi là Truh Ba). Thần Lúa tất cả nhiệm vụ đảm bảo mặt đất, siêng cho cây lúa lớn nhanh, cấm đoán sâu bọ có tác dụng hại mùa màng. Trong khi cư ngụ xung quanh đất còn tồn tại thần Núi (Brah Yok), thần Rừng (Brah Bri) thống trị núi rừng, thần Suối (Brah Dak) thống trị các ngọn núi, cái sông, thần Brah Kuât cùng Brah Njuk là hầu hết thần hộ mệnh giữ lại gìn sức khỏe cho nhỏ người, thần Ng’Vich Ng’Val bảo đảm an toàn nòi voi...
Hầu hết các dân tộc đều có câu chuyện về thần Lúa của mình. Fan Bana kể, sau trận hồng thuỷ, bao gồm hai bạn bè sống sót, bọn họ nhờ gồm con kiến đen mang về cho một hạt lúa thần, lấy gieo thì ngày hôm sau, lúa mọc lên đầy đồng mênh mông, mỗi hạt lúa có thể nấu đầy một nồi và ăn uống no một bữa. Người Mường đề cập về bạn nữ Dặt chiếc Dành là 1 người thiếu phụ Mường đảm đang khôn khéo đã lên tận Mường Trời xin bạn nữ thần Lúa - phụ nữ Tiên Thiên Mái Lúa cho những giống lúa quý đem về để bạn Mường trồng ghép đến tận ngày nay.
Người Thái cũng kể, sau trận lụt, hai anh em nhà cơ đã kiếm được hạt thóc to bằng quả bầu. Hai anh em phải chặt cho chóc tan vỡ vụn ra bắt đầu nấu ăn uống được. Chính vì thế, ngày nay hạt thóc bé xíu lại, người ta ý muốn trồng lúa ăn uống thì đề nghị gieo thật những hạt, khi nạp năng lượng phải đâm giã hết sức vất vả.
1.3. Truyền thuyết về nguồn gốc loài người
Từ trong phần tử thần thoại nói về sự việc hình thành vũ trụ, về thiên nhiên, núi sông, cây xanh với đa số vị thần sáng tạo có tầm dáng lớn lao kỳ vĩ, ta từ từ thấy xuất hiện thêm cả bóng dáng con người với việc tưởng tượng, với đều nét chấm phá càng ngày rõ nét, càng ngày càng đậm đà. Để kế tiếp thần thoại những dân tộc thiểu số việt nam sẽ cho biết rằng con bạn sẽ là chủ của thiên nhiên, của cả nhân loại vũ trụ béo lao cho tới các cây cỏ, loại vật, núi sông, đồng ruộng, khu đất nước...
Phản ánh dìm thức bé người tách biệt ra khỏi thiên nhiên đó là phần tử thần thoại hình dung ra con fan có bắt đầu từ đâu, bởi ai nhưng sinh ra. Bé người sợ hãi trước thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ, nhưng mà con tín đồ cũng đã nhận thức được bản thân là một thành phần của thiên nhiên và không dừng lại ở đó còn muốn khẳng định mình là phần tử tinh tuý độc nhất vô nhị của thiên nhiên.
Trong thần thoại cổ xưa của những dân tộc, con người đầu tiên xuất hiện, đều bởi một đấng rất nhiên sinh ra. Ở người Kinh (Việt) có mẩu chuyện kể Ông Trời sau khi tạo ra muôn vật, đã cần sử dụng đất sét, thứ đất bùn nhão tinh tuý để nặn ra con người, nặn dứt đem phơi nắng mang lại khô, tượng đó hoá thành người dân có đủ mắt mũi, chân tay. Tương tự, ở fan H’mông, có truyện Sáng tạo nên loài người, nói tới nhân đồ Chử Làu (tức Ông Trời) lấy đất nặn body con tín đồ đầu tiên, hà hơi vào miệng, mang đến hồn vào bụng, cho tiếng nói sinh sống cổ họng. Bé người lũ ông trước tiên có mắt mũi, tất cả tiếng nói và vận chuyển trên phương diện đất. Chử Làu lại nặn tiếp người lũ bà khiến cho họ mang nhau, nhằm sinh nhỏ đẻ cái đông đúc như ngày nay.
Thần thoại nói về bắt đầu tộc người, bắt đầu dân tộc mang tính chất phổ thay đổi toàn nhân loại, tuy vậy cũng có nét rực rỡ riêng, phản nghịch ánh trung ương thức cùng trình độ cách tân và phát triển xã hội của từng dân tộc.
Các dân tộc bản địa Việt Nam có rất nhiều thần thoại giải thích xuất phát của chủng loại người, giải thích bắt đầu các dân tộc. Ở người Kinh (Việt) vượt trội nhất là câu chuyện về Lạc Long Quân (giống Rồng) cùng Âu Cơ (giống Tiên) với quấn một trăm trứng nở ra một trăm con người con trai. Thần thoại này đang trở thành truyền thuyết cha Rồng người mẹ Tiên phản ánh nội dung về bắt đầu sinh ra như thể nòi và mang chân thành và ý nghĩa phản ánh về việc phân loại địa vực.
Thần thoại của người Mường thì bao gồm truyện Trứng Điếng kể chuyện đôi chim Tùng, chim Tót (có nơi nói một cách khác là chim Ây cái Ứa hoặc chim Tráng, chim Trò v.v...) đẻ ra trứng với từ trứng nở ra người. Hệ thần thoại này được nói trong sử thi Đẻ đất đẻ nước với cảnh sinh ra các vị tổ tiên bạn Mường và những dân tộc bóng giềng của họ như sau:
Thấy nở trứng Điếng
Nghe ầm ĩ tiếng Lào
Nghe nhao nhao tiếng Kinh
Nghe ình ình giờ đồng hồ Mọn (Mường)(13).
Cảnh tượng này tương tự như chuyện chim Ông Tôn của người dân thái lan được kể trong sử thi - thần thoại Ẳm ẹt luông v.v...
Điều này chứng tỏ có sự tương đồng lớn giữa truyền thuyết các dân tộc, kia là hầu hết truyện đề cập về những nhân đồ dùng khổng lồ, những cặp vợ ông chồng khổng lồ đầu tiên đã có mặt nòi tương đương con fan và kiến tạo địa bàn sinh tụ. Đó là phần nhiều Ông Đùng – Bà Đà (Việt), ông Thu Tha – bà Thu Thiên (Mường), Ải Lậc Cậc (Thái), Pựt Luông, Tài Ngào, Báo Luông – SLao Cải (Tày) và đôi bạn trẻ Lạc Long Quân – Âu Cơ (Việt).
Đặc biệt, thần thoại cổ xưa các dân tộc bản địa còn lưu giữ giữ các ký ức về trận lụt lớn, về nạn đại hồng thuỷ, nó giống hệt như một đại hoạ mập khiếp khiến cho loài người bị tuyệt diệt và với đó là ký kết ức về việc tái sinh của con bạn nhờ đa số quả thai kỳ lạ.
Nói về trận hồng thuỷ, người Giáy gồm truyện Nước ngập trời: “Bỗng một năm, mặt khu đất mưa mấy tháng tức khắc không ngừng cơn, hạt mưa lớn như trái mận. Núi non sạt lở, khu đất nhão thành bùn, cây lớn cây bé dại trôi ầm ầm về phía cửa ngõ trời với đá tảng cũng lăn theo mang lại đó... Nước lụt dâng lên vùng thấp, nhấc lên núi cao, ngập hết phần lớn nơi, nước nhấc lên tận trời làm cho tất cả những người và vạn vật phần đa chết hết”.
Người Thái bao gồm thần thoại Hồng thuỷ: “Ngày xưa bao gồm Trời, Đất, Cỏ, Cây. Trời như thể hình mẫu nấm to con làm bằng bảy miếng đất, cha khối đá, chín bé sông... Trời bỗng dưng trở cần tối tăm, sấm sét nổi dậy. Trong khoảng một ngày có trên một trăm ngàn trận mưa rơi đầy phương diện đất. Tất cả khe suối, ao hồ phần đa tràn ngập. Đồng ruộng cũng đầy cả nước. Nước dưng cao lên tới tận Trời, toàn bộ mọi sinh đồ gia dụng sống cùng bề mặt đất rất nhiều chết sạch”.
Người H’mông đề cập về Hồng thuỷ với “những trận mưa liên tục luôn tư mươi ngày đêm, nước nhấc lên ngập phương diện đất, dâng lên đến tận trời cao”. Người Lô Lô thì kể “loài rồng dưng nước lên khắp nơi trên trái đất, nước dâng lên càng ngày càng cao. Cuối cùng những ngọn núi tối đa cũng yêu cầu chịu chìm ngập trong nước, mọi fan đều bị chết trôi hết”.
Người Bana kể: “Nước nhấc lên ngập sông, ngập biển cả và cho tận trời. Tất cả mọi sinh vật những chết hết, trừ tất cả hai người, hai đồng đội trai và gái vào nấp vào một dòng trống lớn. Họ lấy theo mỗi giống đồ gia dụng một đôi... Nước lụt bảy ngày bảy đêm. Nước rút... Hai anh em lấy nhau, sinh đẻ nhiều con cái”.
Người Raglai cũng khắc ghi truyện Hồng thuỷ : “Nước lụt từ hải dương dâng lên tới mức ngọn núi, nước lên rất cao đến tận trời. Bao gồm hai tín đồ ở miền Thượng, một trai một gái chui vào một chiếc trống... Sau trận lụt béo ấy, tất cả đều chết sạch, chỉ trừ hai tín đồ còn tồn tại ở trong loại trống. Họ đem nhau rồi dần dần dà sinh sôi nảy nở ra loài người”.
Sau trận hồng thuỷ, con fan đã được tái sinh. Hệ thống thần thoại những dân tộc đã lưu truyền thoáng rộng những mẩu chuyện kể về Quả bầu nở ra hàng vạn người con với nhiều giống người. Các loại truyện Quả bầu này gồm trong kho tàng dân gian Đông nam giới Á với nó đã được dân tộc bản địa hoá tuỳ theo sự sáng chế của từng dân tộc. Truyện Quả bầu của người dân thái lan ở tây-bắc thì nói rằng dây bầu mọc bờ sông Nậm Rốn đang đẻ ra tín đồ Thái, fan Xá, v.v... Truyện của bạn Thái, người Dao đầy đủ kể: “Sau trận lụt, chỉ gồm hai đồng đội nhà kia sinh tồn nhờ nấp trong quả bầu bắt buộc họ đành buộc phải lấy nhau. Ba năm sau, họ hình thành một quả bầu. Thấy trong trái bầu tất cả tiếng ồn ào, họ rước dùi ra đục. Một cặp nam con gái mình đen ra trước. Đó là bạn Xá. Bạn Thái, tín đồ Lự, tín đồ Lào, cuối cùng là fan Kinh chui ra. Con cái nhiều quá, nuôi ko xuể, hai cha mẹ mới phân chia các con đi những ngả kiếm ăn. Cặp con cả ở lại với bố mẹ là tổ tiên của bạn Xá hiện tại nay. Cặp nhỏ út đi xa xuống đồng bằng là tổ tiên tín đồ Kinh ngày nay vậy” (Thái). Hoặc là “Từ vỏ, cùi, hạt bầu đều hoá thành người. Vỏ bầu ít hoá thành tín đồ Dao, người Mèo nghỉ ngơi trên núi cao. Cùi bầu nhiều hơn nữa thì hoá thành fan Tày người Nùng ở sườn lưng chừng núi. Còn vô vàn hạt thai hoá thành người Kinh (Việt) nghỉ ngơi vùng thấp, vùng đồng bằng đông đúc” (Dao). Truyện Quả bầu của bạn Khơ Mú nhấn rằng bắt đầu của tộc người này là từ 1 quả bầu người mẹ sinh ra. Fan ta tin rằng quả thai ấy bao gồm hồn thiêng. Mỗi khi trong nhà có người ốm, thì đem áo của bạn bệnh phủ lên quả thai khô khấn vái, xin duy trì hồn vía mang đến người nhỏ đừng để ma dữ bắt đi. Truyện Quả bầu ở Tây Nguyên thì kể rằng nó vẫn đẻ ra bạn Vân Kiều, fan Bru, fan Khau, hình như còn có cả người Xrô (Xô), tín đồ Cùi ở mặt Tây Trường sơn của nước Lào nữa.
Thần thoại của một vài dân tộc Tây Nguyên đã khẳng định sự ra đời của loại người, của những dân tộc Việt Nam đều từ 1 gốc. Thần thoại Bana kể lại rằng các dân tộc đồng đội (bao gồm fan Bana, người Êđê, tín đồ Giarai, fan Mnông, fan Xtiêng, và người Kinh) phần đông từ ông tổ Bok
Xơgơr sinh ra...
Về tại sao các dân tộc phân tán đi những nơi sinh sống làm ra những địa vực trú ngụ mới, truyền thuyết Việt Mường lý giải là do bố mẹ chia bé đem một vài lên rừng, một trong những khác xuống biển v.v... Như thần thoại Lạc Long Quân – Âu Cơ, sử thiĐẻ đất đẻ nước.
Thần thoại Hồng thuỷ của người Lô Lô nói con cái của hai người sinh tồn sau trận lụt được xuất hiện từ cục thịt. Họ xẻ ra thành nhiều mảnh đem quăng quật dưới nơi bắt đầu đào, nơi bắt đầu lê, mận, táo... Miếng quăng quật ở cội đào biến thành làng chúng ta Đào, miếng quăng quật ở gốc lê sở hữu họ Lý (Lê). Loài bạn sinh sôi đông đúc, nói tiếng nói khác nhau. Và các dân tộc phần nhiều là anh em, đa số chung một đội nhóm tiên, bình thường một quấn mà ra.
Còn ở thần thoại các dân tộc khác như thần thoại cổ xưa Bana thì lại kể vì sao là vày tai hoạ trên trời khiến ra. Như truyện Bok Xơgơr kể rằng: nhỏ cháu ông Xơgơr dựng bên rông lên tương đối cao đã làm Trời tức giận, Trời còn giúp cho đồng đội không nghe, không hiểu biết nhiều được tiếng nhau. Họ bèn ôm nhau mếu máo rồi chia ly nhau. Trường đoản cú đấy bạn bè mỗi fan một ngả, ra ở hầu hết chỗ khác nhau và từ từ trở thành những dân tộc anh em ngày nay... “Kẻ nói giờ Bana thì đến xứ Bana, những người dân nói tiếng khác nữa bởi thế tổ tiên của những dân miền núi như Giarai, Xêđăng, Êđê, Xtiêng, Raglai... Chỉ có tín đồ con cả nói tiếng khiếp thì sinh hoạt lại với cha mẹ, họ chí lý và phú quý hơn các em”(14).
Như vậy, truyền thuyết thần thoại về xuất phát loài người, nguồn gốc các dân tộc ở Việt Nam gặp nhau với giống nhau ngơi nghỉ điểm cơ bản (có cùng một gốc) và chỉ không giống nhau ở giải pháp kể đưa ra tiết, những tình tiết (cách quan tiền niệm, tư duy về lý do phân tán). Chủ thể lớn đó được thể hiện nay qua khối hệ thống hình tượng có những quan hệ gần gũi, đồng thời lại sở hữu những nét khác biệt: hoặc là quả bầu, hoặc là bọc trăm trứng, hoặc là bọc trăm con, hoặc là ông tổ chung... Từ loại nền chung đó, truyền thuyết các dân tộc bản địa Việt
Nam đã khắc hoạ được cơ bản đời sống cộng đồng các dân tộc bản địa Việt Nam thời xa xưa.
2. Truyền thuyết kể về sự đoạt được thiên nhiên và trí tuệ sáng tạo văn hoá
Nằm trong hệ thống kho tàng thần thoại cổ xưa các dân tộc bản địa Việt Nam còn có nhóm truyền thuyết mang văn bản phản ánh gần như kỳ tích của con tín đồ trong thừa trình chinh phục thiên nhiên, sáng tạo văn hoá... Tạo nên những nhân vật hero thần thoại, anh hùng văn hoá.
Việc đoạt được thiên nhiên, khai thác núi sông, tiêu diệt những lực lượng thần linh ma tai quái thuở thuở đầu được con người thời cổ kể lại, khắc hoạ những hình mẫu đó bằng form size to lớn, khác thường. Thần thoại Bố Rồng mẹ Tiên, Lạc Long Quân – Âu Cơ... Trong khối hệ thống truyện Họ Hồng Bàng của người việt kể về vua long với những câu chuyện mang đậm tinh thần đấu tranh chống thiên nhiên của người việt cổ. Ở đây, người hero Lạc Long Quân có sức khoẻ hơn bạn đã ra tận biển lớn Đông để chiến đấu, tiêu diệt con cá mập đã thành tinh (Ngư tinh) chuyên ăn thịt dân thường và có tác dụng đắm tàu thuyền qua lại. Lạc Long Quân còn vào sâu trong đất liền giết bé cáo chín đuôi đang thành tinh quấy rồi một vùng (Hồ tinh) và Long Quân còn sử dụng mưu mẹo nhằm giết được con tinh nghỉ ngơi trên cây (Mộc tinh). Bằng các chiến công, Long Quân trừ được một tai hoạ cho loài người. Cũng trường đoản cú đó, hễ ở đâu người Việt gặp nguy hiểm lại đựng tiếng gọi: “Bố ơi ở chỗ nào về cứu chúng con” là Long Quân tức khắc mang đến ngay.
Hình ảnh người nhân vật chinh phục vạn vật thiên nhiên trong truyền thuyết Mường là vị vua Dịt Dàng với thành công chặt cây Chu Đồng, săn con muông Tìn Vìn Tượng Vượng được nhắc trong sử thi thần thoại Đẻ đất đẻ nước. Ở truyền thuyết của người thái là chàng to con Ải Lậc Cậc với công việc khai phá những cánh đồng phệ ở Tây Bắc. Ở thần thoại người Tày là nhì vợ ông chồng ông bà lớn tưởng Báo Luông – Slao Cải đã mở rộng các cánh đồng lớn ở Hoà An, Nguyên Bình... Của vùng Cao Bằng, Bắc Cạn. Còn thần thoại cổ xưa của bạn Êđê là truyện đề cập về chàng kếch xù Prông Pha, sút đất núi rước nước uống, hủy diệt yêu tinh trừ bầy đàn lụt cùng hạn hán. Thần thoại của người Bana thì nói lại ba bằng hữu Việt – Bana – Lào vừa lòng sức diệt xà tinh, trừ những tai hoạ dông bão, số đông lụt với nạn hoả hoạn...
Kể về chủ đề đoạt được tự nhiên, thần thoại của các dân tộc bởi nhiều cách khác biệt đều nhằm đánh dấu và ngợi ca những chiến tích lao hễ của tiên sư trong ban đầu tạo dựng và ổn định địa bàn cư trú.
Ngoài những hero văn hoá đoạt được thiên nhiên là những nam thần, trong thần thoại các dân tộc cũng có rất nhiều các hero văn hoá là các nữ thần: Trong thần thoại của người việt nam có bà chị em Oa, bà Tồ Cô, cô bé thần Lửa, nàng thần Lúa, chị em thần nghề mộc... Thần thoại cổ xưa người Mường bao gồm bà Nhân, người dân có công xếp đặt lại khu đất đai, trồng ra đầy đủ thứ cây cỏ được đề cập trong bài bác ca Đang Vần Va. Thần thoại cổ xưa của fan Chăm có phái nữ thần Pôư Nagar hay là Thiên Ya mãng cầu (theo giải pháp gọi của người Việt) là nữ thần văn hoá, dạy dỗ dân cày cấy được kể trong thần thoại Pôư Nagar. Trong kho báu thần thoại còn có hình tượng của rất nhiều thần tổ ngành nghề, các bà chúa... Họ ở khắp nơi dạy dân trồng lúa, có tác dụng nghề mộc, thuần dưỡng thứ nuôi, cây trồng, tìm giống mới, tìm giải pháp làm nhà, tra cứu nghề mới, v.v...
Trong đk khí hậu hà khắc xưa, hạn hán cùng bão lụt là đều thứ tai hoạ thiên nhiên thường xuyên đe doạ đời sống con bạn từ thời cổ. Sự kiện này được mô tả ở nhiều truyền thuyết thần thoại các dân tộc với cục cưng thoại Nạn hồng thuỷ ghi lại bóng hình của một trận lụt lớn. Thần thoại Sơn tinh Thuỷ tinh của người việt kể về cuộc giao tranh giữa thần Núi (Sơn tinh) cùng thần Nước (Thủy tinh) là sự việc phóng đại với trí tưởng tượng hào hùng việc chống tập thể lụt hay vấn đề trị thuỷ nói phổ biến để bảo đảm an toàn mùa màng cùng đời sống...
Để đảm bảo an toàn địa bàn sinh tụ, đan xen với đa số cuộc đấu tranh đoạt được thiên nhiên là đa số cuộc chống chọi xã hội của bé người. Thần thoại cổ xưa cũng sẽ phản ánh cuộc chống chọi này với việc phóng đại cường điệu đầy tính ảo diệu với hình hình ảnh của các nhân vật bộ tộc, bộ lạc kháng giặc ngoại xâm. Ở truyền thuyết thần thoại Việt, truyền thuyết về thời kỳ Hùng Vương, An Dương vương (Văn Lang, Âu Lạc) là truyện nói chung, tên gọi chung cho nhiều thế hệ thủ lĩnh, nhân vật văn hoá đã tổ chức triển khai ra công ty nước và các cuộc thành công của bộ tộc. Đó cũng là hình tượng người hero làng Dóng làm thịt giặc Ân được nhắc trong truyện Thánh Dóng, hình tượng Thạch sinh trong truyện Thạch Sanh (với không hề ít yếu tố thần thoại cổ xưa lẫn cổ tích) có chiến công diệt hồ ly tinh gần với mọi chiến công của Lạc Long Quân. Ở thần thoại các dân tộc Tây Nguyên, đó là không hề ít hình tượng các chàng trai superman đã được nhắc lại trong các sử thi - khan như đại trượng phu Đam Noi, hero Đam Dông của dân tộc bản địa Bana, đàn ông Đam Săn, Xing Nhã của dân tộc Êđê, chàng Đăm Duông của dân tộc Xêđăng, nam giới Diông của dân tộc Giarai, v.v...
IV. Cực hiếm và ý nghĩa sâu sắc thẩm mỹ của thần thoại
Thần thoại Việt Nam ra đời từ hết sức sớm. Thời kỳ phát triển bùng cháy rực rỡ nhất của chính nó l
